Er is eigenlijk maar één simpele, directe oorzaak van burn-out: overbelasting zonder daar tegenover voldoende ontspanning, rust en slaap te zetten.
De overbelasting kan zowel lichamelijke als geestelijke belasting zijn. Een sporter of metselaar kan net zo goed een burn-out krijgen als een kantoorwerker, een zorgmedewerker of leraar. Bovendien wordt een burn-out niet alleen maar door het werk veroorzaakt. Ook werklozen, scholieren of studenten kunnen een burn-out krijgen.
Zolang er langdurig sprake is van té grote inspanningen zonder voldoende ontspanning, rust en slaap, dan raakt de lichamelijke én geestelijke energie uitgeput en stort je in.
Wat is inspanning of belasting?
Álles wat je doet is een inspanning of belasting, behalve slapen. Álles kost energie, dus ook leuke dingen. Er bestaan uitdrukkelijk géén activiteiten of inspanningen waar je “energie van krijgt”. Energie krijg je alleen uit voedsel / eten.
Wanneer mensen zeggen dat ze ergens energie van krijgen dan wordt er eigenlijk altijd bedoeld dat men het leuk vind of er enthousiast van wordt. Maar wanneer je het hebt over burn-out en de energiehuishouding, dan is dat iets heel anders.
Dus ook een leuke baan, een leuke studie, een leuke vakantie en een leuke relatie kosten energie. Blijf je maar doorgaan zonder voldoende rust, dan ligt burn-out op de loer.
Uiteraard kosten stressvolle, vervelende en zware dingen méér energie dan leuke dingen. Ook heb je bij leuke dingen een goed gevoel, wat gezond voor je is. Als je op je energiehuishouding wil letten kan je dus het beste de zware, moeilijke of pijnlijke dingen proberen aan te pakken of uit je leven te verwijderen.
Werk
Als belangrijkste oorzaak van burn-out wordt bijna altijd het werk genoemd. Dat is logisch, want als je werkt ben je het grootste deel van je tijd daar mee bezig. Zelfs als je niet werkt, werk je nog, want ook in de avonden, weekends of vakanties denk je vaak aan je werk, houd je contact met je werk of je gaat letterlijk nog wat taken oppakken op afstand.
De belasting van werk wordt zwaarder als je je werk niet kan loslaten, als je tóch steeds je mail blijft checken of actief in de WhatsApp groep van je werk blijft zitten.
Het probleem wordt nóg groter als de werkbelasting te hoog is, het aantal échte pauzes en rustmomenten te laag is, of als er een onprettige werksituatie is. Al dit soort dingen kosten enorm veel energie. En hoe hoger de belasting, hoe drukker het is, hoe meer je eigenlijk zou moeten gaan slapen en rusten.
Maar dat laatste doen de meeste mensen helaas niet. Als het druk is op het werk gaat men juist minder of slechter slapen (want er moeten nog taken worden uitgevoerd), eerder opstaan, en rustmomenten en pauzes worden opgeofferd voor het werk.
Pauzes die er misschien wel waren, worden ingevuld met op de telefoon kijken, telefoontjes plegen of zaken voor te bereiden, in plaats van écht pauze te nemen.
Zodra rust, ontspanning en slaap worden opgeofferd ontstaat roofbouw op het lichaam, en ben je hard op weg naar een burn-out.
Studie of school
Steeds meer studenten en scholieren krijgen een burn-out of klachten die op burn-out lijken. De studie of het schoolwerk is namelijk hetzelfde als werk dat mensen doen als ze een baan hebben. Je moet presteren, dingen moeten op tijd af zijn, je moet overleggen en samenwerken, en er ontstaan onprettige, stressvolle situaties.
Ook studenten en scholieren offeren rust en slaap op om door te kunnen gaan. En naast het “werk” zijn er ook nog allerlei andere verplichtingen. Social media, parties, borrels, sporten, bijbaantjes, uitgaan, afspreken met vrienden en noem maar op.
Al deze activiteiten, en het volplannen van dagen en weken, zorgen er voor dat we te weinig uitrusten, te weinig ontspannen en te weinig slapen. Houd dat zes tot twaalf maanden vol, en uitputting komt steeds dichterbij.
En dat is wat burn-out is. Uitputting. Zowel lichamelijk als geestelijk.
Mantelzorg, gezinszorg
Ook mantelzorgers en mensen die voor anderen zorgen (zoals een gezin) kunnen een burn-out krijgen. Zelfs wanneer je daarbij verder niet werkt of studeert. Het opofferen van de eigen gezondheid wordt vaak niet ingezien omdat de andere personen in het leven veel méér zorg nodig lijken te hebben.
Naast de gewone dagelijkse taken moeten er ook nog allerlei taken worden uitgevoerd voor de personen waarvoor gezorgd wordt. Dat dit een enorme belasting is wordt vaak niet ingezien, en opnieuw worden rust, ontspanning en slaap opgeofferd.
Trauma
Een belangrijke, indirecte oorzaak die nooit iemand noemt, is trauma. Wanneer er sprake is van trauma kunnen lichaam en geest veel minder belast worden en is het eenvoudiger om uitgeput te raken.
Met trauma bedoelen wij niet alleen de ernstige zaken zoals echtscheiding, overlijden van personen, drugs, familieruzies of misbruik. Ook “mild” trauma zoals emotionele verwaarlozing, altijd onder druk gezet zijn, er niet bij horen, afwijzing door de ouders of andere gezinsleden, en talloze andere vormen van trauma kunnen een rol spelen.
Conclusie
De rode draad is dus het onvoldoende nemen van rust, ontspanning en slaap. Het maakt niet uit wat je doet, waar je werkt, of je scholier bent of mantelzorger. Het gaat er om dat elke activiteit energie kost en dat er roofbouw wordt gepleegd op het lichaam.
Als daarbij nog sprake is van (al dan niet mild) trauma, dan kan de uitputting sneller tot stand komen of de belasting minder zwaar zijn.
Burn-out is uitdrukkelijk géén psychisch probleem. Het is simpelweg een lichamelijke reactie op het langdurig verbruiken van veel te veel energie. Hoewel de oorzaak van het nemen van te weinig rust psychisch kan zijn (perfectionisme, geen nee durven zeggen, angst, onzekerheid, e.d.) ontstaat de burn-out in het lichaam zelf, en niet in de geest.