Als je een burn-out hebt krijg je regelmatig adviezen als “proberen te genieten”, “leuke dingen te doen” of “dingen te doen waar je energie van krijgt”. Dit advies komt niet alleen van vrienden of bekenden maar ook van psychologen, coaches en andere behandelaars.
Helaas gaat men daarmee voorbij aan het feit dat deze dingen meestal onmogelijk zijn. “Leuke dingen” zijn in de meeste gevallen helemaal niet leuk meer. Vond je bijvoorbeeld TV of films kijken altijd leuk, is de kans nu groot dat je daar helemaal niet meer tegen kan. Hield je van puzzelen of andere hobby’s? Waarschijnlijk haal je daar nu helemaal geen plezier meer uit.
Een beetje gezellig kletsen met vrienden of vriendinnen? Het is met een burn-out vaak helemaal niet meer te doen. Een concert of ander uitstapje? Veel te zwaar. Een boek lezen dan maar? De letters vliegen over de pagina heen en het is niet te volgen.
Alle goed bedoelde adviezen ten spijt, “leuke dingen doen” is extreem moeilijk als je een burn-out hebt, en soms is de teleurstelling dat “leuke dingen” niet meer leuk zijn zo ontzettend groot dat je er niet meer op vertrouwt dat je ooit nog iets leuk zal kunnen vinden. Het “leuke dingen doen” gaat nu al fout, terwijl iedereen zegt dat je dát nou juist moet doen. Wat een frustratie!
Op zoek naar…
Een beter advies zou zijn om op zoek te gaan naar dingen die misschien wél prettig aanvoelen of eventueel leuk kunnen zijn. Daarbij zou je dingen kunnen proberen die je nog nooit gedaan hebt, maar die je misschien wel leuk lijken. Het zal in de meeste gevallen tegenvallen, maar soms kom je op iets simpels waar je plezier aan beleeft. Als je zoiets ontdekt hebt, doe het dan vaker, en schaf de dingen die niet (meer) plezierig zijn af.
“Proberen te genieten”, is ook een advies waar je weinig aan hebt. Genieten doe je normaal gesproken spontaan en dat lukt alleen onder bijzondere omstandigheden waarbij je ontspannen bent, je lekker voelt en plezier beleeft. Zodra je actief en bewust gaat proberen om te genieten dan lukt het natuurlijk niet en is de frustratie alleen maar groter. Niemand lijkt te begrijpen dat “probeer te genieten” aanvoelt als een opdracht die uitgevoerd moet worden terwijl je helemaal niet meer in staat bent om opdrachten uit te voeren.
“Genieten” is ook een zeer hoge lat die gelegd wordt. Als je een burn-out hebt is het al moeilijk genoeg om iets te vinden dat niet frustrerend is, laat staan dat je iets kan vinden dat écht leuk is en niet allerlei lichamelijke klachten oplevert. Als je daarvan dan ook nog meteen moet “genieten” dan is dat een haast onmogelijke taak. Zelfs de dingen waar je normaal altijd automatisch van geniet, die werken vaak niet meer. Genieten is veel te ver van je bed.
En dan moet je óók nog aan de slag met de “dingen waar je energie van krijgt”? Meestal bedoelt men hier dingen die je leuk vindt want er zijn maar twee dingen waarvan je écht energie krijgt en dat zijn eten en slapen. Gezonde voeding en genoeg slapen zijn de enige dingen waarvan je energie daadwerkelijk letterlijk wordt aangevuld.
Van hard werken of leuke en gezellige dingen doen krijg je géén energie! Het kost alleen maar energie, die je nauwelijks hebt als je in een burn-out zit.
Behandelaars, coaches en boeken over burn-out hebben het vaak over “energievreters” (of -slurpers) en “energiegevers”. Daarbij bedoelt men eigenlijk gewoon dingen waar je stress van krijgt en dingen waar je plezier aan beleeft. Dingen waar je stress van krijgt, daar moet je vanaf, en dingen waar je blij van wordt, daar moet je er meer van gaan doen, zo is het advies.
Dingen waar je stress van krijgt
Het is als je een burn-out hebt echter heel erg moeilijk om te weten van welke dingen je nou echt stress krijgt. Zeker in het begin, als de burn-out als een klap uit het niets verschijnt, dan heb je helemaal niet in de gaten van welke dingen je stress krijgt. Je bent juist enorm gewend aan stress en gehard tegen de invloed van stress, zodanig dat je eigenlijk niet eens weet welke dingen je nou stress opleveren.
Veel burn-outers staan zo strak van de adrenaline dat ze zich onoverwinnelijk voelen en eigenlijk nooit moe zijn. En dan komt opeens die klap en dan moet je opeens weten wat de oorzaak was? Daarbij is het vaak zo dat er niet twee of drie dingen stressvol waren, maar soms wel vijftig. En die moet je dan allemaal in één klap kunnen doorzien en afschaffen?
Het wegnemen van die energieslurpers is dus een moeilijke taak. Je kan nauwelijks nadenken dus hoe kan je nu opeens moeten weten van welke dingen je stress krijgt? Je bent al gestopt met werken, dus wat zou er nog meer aan energievreters moeten zijn? Dat het misschien wel je kinderen, huishoudelijke taken of (mantel)zorg voor anderen is, daar sta je echt totaal niet bij stil. Dat het misschien gewoon je mobiele telefoon is, of dat je misschien trauma’s uit het verleden weggestopt hebt, daar denk je al helemáál niet aan.
Je staat aan het begin van een lange, moelijke speurtocht waarin je op zoek gaat naar alles in je leven dat je stress geeft, zelfs de kleine dingen. Zelfs de dingen waarvan je in de verste verte nog niet had verwacht dat je daarvan gespannen raakt. Bijvoorbeeld de vaatwasser die je maar niet leeg krijgt. Of dat ene geluidje in je huis waarvan je niet kan ontdekken waar het vandaan komt. Of de meeuwen die in je buurt altijd zo’n lawaai maken. Of dat ene dingetje dat je al vijfentwintig jaar lang tegen je moeder wil zeggen maar niet durft. Of misschien toch die baan die perfect voor je leek te zijn?
Dingen waar je energie van krijgt
De dingen waar je normaal gesproken “energie van krijgt” werken als je een burn-out hebt vaak niet meer. De frustratie wordt hierdoor nog groter. Je bent niet alleen lichamelijk ziek, maar alles wat voorheen “een energiegever” was, blijkt dat niet meer te zijn en je moet min of meer verplicht op zoek gaan naar andere dingen die misschien leuk zijn. Je moet daarbij ook nog eens gaan verwerken en aanvaarden dat de leuke dingen van vroeger niet meer werken.
Je favoriete serie geeft je nu hoofdpijn en duizelingen. Je fijne hobby wekt nu aversie op. Je leukste vrienden geven je te veel prikkels en ze begrijpen je bovendien niet meer. Het ontspannende autowassen of het in bad zitten met een kaarsje zijn nu maar irritant geworden. Het werkt niet meer en het gaat niet meer. Probeer dan nog maar eens energie te krijgen.
Het advies om dingen te doen “waar je energie van krijgt” is eigenlijk meer een klap in je gezicht dan wat anders. Je krijgt er de boodschap in mee dat je momenteel dus de verkeerde dingen doet. Dat is op zich al een hele hap die je moet verwerken. Je hele leven moet eigenlijk op zijn kop. En dan moet je dat ook nog leuk vinden en er energie van krijgen? Deze -nogmaals goedbedoelde- adviezen werken dus vaak averechts omdat ze juist stress opleveren.
Een beter advies dat wij kunnen geven is om elke dag verplicht een uur naar buiten te gaan, liefst in de natuur. Ook al regent het, sneeuwt het en stormt het. Ja, ga naar buiten! Niet omdat dat leuk is, en niet omdat je daarvan moet gaan genieten. Soms word je zeiknat en is het totaal niet leuk. Soms schijnt er opeens een zonnetje op je gezicht en kan de jas weer uit. Je doet dit alles om je hersenen en je lichaam eens de kans te geven om tot rust te komen, weer terug te gaan naar normaal, en om eens écht uit de gebruikelijke dagelijkse wereld te stappen waarin je leven door anderen bepaald wordt.
Stap die storm in met een lekkere jas. Mobiele telefoon uit natuurlijk. Wandel rond. Je hoeft verder niets. Genieten hoeft helemaal niet, plezier hebben hoeft ook helemaal niet. Laat de dingen zijn zoals ze zijn. Dát is wat je moet leren als je een burn-out hebt. Het genieten en het plezier hebben komt vanzelf weer terug als je burn-out voorbij is.
Ga ook eens plat liggen. Elke twee uur, twintig minuten lang. In stilte, zonder radio, TV, zonder andere mensen. Met je ogen dicht. Laat de stilte en de verveling over je heen zakken. Het is misschien niet leuk, en je hoeft er niet van te genieten. In stilte liggend rusten is, afgezien van gezond eten, het enige waar je écht energie van krijgt.
“Dingen doen waar je energie van krijgt” is niet het juiste advies bij burn-out. “Laat jezelf eens met rust” is een veel beter advies, en als je daar in slaagt zal je burn-out sneller voorbij zijn.