Je hoort mensen vaak zeggen dat een burn-out “tussen de oren zit”. Werkgevers, HR-afdelingen, collega’s, vrienden en familie en zelfs veel behandelaars menen dat een burn-out een psychische aandoening is, en soms denkt men zelfs dat een burn-out een depressie is. Dit is echter onjuist.
Burn-out is primair een lichamelijke aandoening. Psychologen en psychiaters laten het vallen onder “aanpassingsstoornissen” omdat zij de DSM standaard hanteren waarin burn-out eigenlijk helemaal niet bestaat. (Op zich logisch want in deze standaard worden alleen psychische aandoeningen omschreven en geen lichamelijke. )
Ook het CBS en het Centrum voor Beroepsziekten hanteren definities voor burn-out waarbij de focus ligt op het geestelijke en niet het lichamelijke. Daarnaast doen huisartsen, arbo-artsen en verzekeringsartsen hier aan mee, wat onterecht is.
Stress en spanning
Bij een burn-out is het lichaam uitgeput en in een chronische stress-stand terecht gekomen die niet meer zomaar weggaat. Burn-out wordt veroorzaakt door een langdurig te hoge belasting (stress) met daartegenover het langdurig nemen van te weinig ontspanning en rust (slaap).
De stress kan inderdaad geestelijk zijn, bijvoorbeeld door te hard te werken, mantelzorg, perfectionisme, onzekerheid en / of niet tot rust kunnen komen. Maar ook topsporters die geen geestelijke stress hebben maar wel te hard trainen komen in hetzelfde schuitje terecht.
(Over)belasting en spanning leiden altijd tot lichamelijke reacties, ongeacht of het emotionele of lichamelijke spanning betreft. De één krijgt hoofdpijn, de ander maagklachten, gespannen spieren, trillen, darmproblemen; zweten, misselijkheid, duizeligheid, steeds vermoeider worden, en zo voort. Hoewel stress en spanning vaak worden verzoorzaakt door onze emoties, gedachten en gedrag, is de reactie die daarop volgt wel degelijk lichamelijk: het lichaam probeert ons te waarschuwen dat het overbelast is en dat de stress moet worden weggenomen.
Huilen
Omdat je met een burn-out vaak makkelijk in huilen uitbarst wordt er al gauw gedacht aan depressie of verdriet, maar niets is minder waar. Dit komt doordat wij allemaal aan onze kinderen leren dat je verdrietig bent als je huilt. En dan wordt je getroost en dan is het weer weg.
Huilen is echter een ontlading van álle soorten inspanning: woede, verdriet, blijheid en enthousiasme, opluchting, geraakt worden door iets moois, angst en onzekerheid, nervositeit, trots en successen.
Ook lichamelijke inspanning en uitputting kunnen leiden tot huilen. Bij huilerige kinderen roepen we vaak “ze zijn gewoon moe”, maar bij volwassenen geldt dat óók.
Huilen betekent dus niet dat de burn-out een psychisch probleem is. Het lichaam krijgt nu eindelijk eens de kans om alles er uit te gooien. Het is juist goed en en normaal dat er gehuild wordt. Het huilen is júist een teken dat de psyche prima zijn werk doet.
Natuurlijk kan je best gedeprimeerd of verdrietig worden als je een burn-out hebt. Want je kan niets meer, alles is je te veel en je vraagt je af of het ooit nog goed komt. Hierdoor heb je dus een flinke aanleiding om te huilen of negatief te zijn, wat het idee van “het zal wel psychisch zijn” alleen nog maar versterkt. Door deze mengelmoes van lichamelijke en emotionele reacties is het begrijpelijk dat veel mensen denken dat een burn-out een geestelijke aandoening is.
Het lichaam is van slag
Doordat het rust- en herstelsysteem van het lichaam compleet van slag is treden er vaak slaapproblemen op. Dit is vooral een verstoring in de hormoonhuishouding. Als je niet kan slapen dan ontstaan er vaak ook weer emotionele verstoringen. De uitputting wordt steeds groter en je kan na weken of maanden slecht slapen écht helemaal nergens meer tegen.
Het hormonale systeem is bij een burn-out compleet van slag, en juist dit systeem regelt bijna alles in het lichaam: honger en spijsvertering, rust en herstel, kalm worden en gespannen zijn, slapen en wakker worden, het is één grote puinhoop en werkt niet meer normaal.
Het lichaam is zodanig ontregeld dat je er niet meer op kan vertrouwen: van slapen voel je je niet meer uitgerust, je kan honger hebben direct na het eten, je kan gierend van de zenuwen zitten te trillen op een rustig moment met een theetje in de tuin. Ook reguleert dit systeem onze emoties; je kan nu opeens huilen, schreeuwen of woedend worden om niets en denkt dan een psychisch probleem te hebben.
Ook de hersenen zijn ontregeld. Er zijn concentratieproblemen, je kan niet meer tegen geluid en licht, je kan niet meer nadenken en het geheugen werkt niet meer goed. Ook dit zijn lichamelijke problemen en geen psychische.
Psycholoog
Nu zal je zeggen: “als een burn-out lichamelijk is, waarom wordt iedereen dan naar een psycholoog of coach gestuurd?”
Burn-out kan alleen hersteld worden door zowel lichamelijk als geestelijk in te grijpen. Het is namelijk van belang om zo veel mogelijk stressfactoren weg te nemen zodat het lichaam weer langzaam uit de chronische stress-stand kan gaan. Ook moet je je gedrag gaan veranderen, want de oude manier van leven en werken heeft tot burn-out geleid en dat moet je niet nog een keer gaan doen. Gedragsveranderingen zijn moeilijk en duren lang, en daar heb je hulp bij nodig.
Daarnaast is trauma een belangrijke oorzaak van burn-out. Trauma behandelen en verwerken is een zaak die psychologen en psychotherapeuten goed kunnen oppakken.
De spanning in het lichaam wordt vaak vastgehouden door psychische factoren zoals problemen in de relatie of op het werk, gezin of familie, onverwerkte emoties zoals woede of verdriet, en / of persoonlijkheidsproblemen zoals perfectionisme, onzekerheid, een negatief zelfbeeld.
Ook is het niet kunnen accepteren van de burn-out een belangrijke psychische factor die moet worden overwonnen. Deze psychische factoren dienen dus wel degelijk aangepakt te worden om het lichaam de kans te kunnen geven om zich te herstellen.
Kortom: burn-out is een lichamelijke aandoening die alleen geneest als er óók lichamelijk wordt ingegrepen: rust nemen, extra slapen, stoppen met rennen en vliegen en met zware activiteiten zoals sporten, werken, klussen, studeren en reizen.
Juist dit lichamelijke aspect wordt nogal eens vergeten omdat veel mensen nou eenmaal denken dat een burn-out psychisch is en simpelweg door gesprekken kan worden opgelost. Van dit idee moeten wij af; er moet een focus zijn op de lichamelijke toestand en lichamelijk herstel.
En als het lichaam herstelt van een burn-out, zullen de bijbehorende geestelijke problemen ook vanzelf verdwijnen.